Jetz gibt’s jo viil Leit, di honn jemand bei sich in de Wohnung hogge. Frihjer ware das di Unnermiiter, di e’paa Mak for di Schdubb, di’se in dere greeßer Wohnung bezoo hadde bewohnt honn. Wenn eener e’Hund ve’leicht e’Katz, odder wi mei Butzfraa drei Babbegeije deheem in de Wohnung e’rummflihje hot, dann sinn das im Schbrachgebrauch aach „Unnermiiter“, nor bezahle di nix for ihr „Aufenthalt“, di sinn nor zum Ve’gniiche do. Frihjer hadde merr immer e’Kätzje in de Wohnung, was eem di Zeit ve’tribb hot, doch seit Johrzehnde is keene mehr in meim Haushalt, kee Katz, kee Hund, kee Kanalljeveelche un aach kee Babbegei.- Seit e’paa Daach, merr soll’s nit glaawe is e’neije Unnermiiter bei merr ingezoo. Ich hatt Brot uffem Disch leije, scheen ingepackt damit nix draan kimmt, doch moijns als ich merr e’Schdick mache wollt, wa di Tutt uffgekaut un in zwee Schdigger Brot ware innewennich e’Loch gefress. Knuddele honn vorm Fenschder gelee. Si ware zu groß for Maiseknuddele ze sein, es konnde also nor Schloofmais odder „Siebenschläfer“ sein, di sich aan meim Brot giitlich gedoon honn. Zur Kontroll honn ich am neegschde Omend zwee kleene Schdiggelcher Brot uff de Disch geleet um ze gugge ob di „Siebenschläfer“ widder komme. Am neegschde Moijn war nor noch een Schdiggelche Brot uff‘em Disch, das aaner hatt di „ve’schloofe Maus““ mit ins Nescht bei ihr Kinner genomm. Scheint‘s kimmt’se jetz jeden Omend um ebbes Gudes for ihr Junge bei merr ze hole. Fange odder ve’gifte, das kammer un darf merr so Diircher nit, denn si schdehn unner schtrengem Nadurschutz. Allee dann, werre’se als Hausdiir gehall, di Schloofmais mit ihre scheene Aa! Ab Sebdember geht das niidlich Vihzeich in de Winderschloof – un ich bin widder alleen!-
0 Kommentare
„Wo ein Wille ist, ist auch ein Weg!“ so heeßt’s im’me alde deitsche Schbrichwort, doch wo heert merr di heit noch? Mir hot merr mei Mudder ingebläut un do honn ich mich mei leewelang aach draan erinnert un draan gehall. Wenn’s eem gut geht, dann kann merr das Schbrichelche ve’gesse, doch es komme Daache, do schdeht merr middem Hinnere aan de Wand – un merr meent: Jetz geht nix mehr! „Peifedeckel, Herr Parre ! Ich will, dass es weiter geht, dass ich di Situation packe! Es muss iwwerschdann werre!“ Das sinn di Dialoche di ich mit merr selbscht fihre, wenn’s in merr „eng“ werrd. Das fängt bei Kleenichkeide schunn aan un wenn di große Lebensuffgabe komme, un di komme!, Krankheede, soziale Schiiflaache, wenn’s eem innewennich nit gut geht, dann eerscht recht! Henge un bambele losse gibt’s nit! Do werr ich mit merr selbscht „per Du“ un gewwe meim innere Schweinehund Leine, gewwe also Gordel no, wi mir Kreiznacher uns ausdrigge. Kämpfernadure honn do e’Vordeel geeje iwwer Lahmärsch, das is leider so. Karakderziich sinn eem vun Nadur aus mitgebb , das is leider so. Doch aach dene „minderbegabte“ im Lebenskampf muss ich saan: „Nit uffgewwe! Ich will, un ich kann! Es gibt immer e’Weech der eem aus de „Bredouille“ fihrt!
Di Daach hock ich bei dere Hitz hinner ve’dungkelde Fenschderscheiwe in de bisje kihler Wohnschdubb vun meiner Freindin. Kee Mensch mecht merr bei dene Temberadure e’naus ins Freije jaa, als uff e’mol di Siren geht. Drei Moo hinnerenanner – es brennt oder es is e’schwere Unfall, saat di Freindin zu merr. De letschde Ton wa noch nit ve‘klung als de Nochberschbub, heit schunn e’geschdannener Mann im Audo sitzt un Gas gibt. Kee zwee Minudde no’em Alarm is der Hälljerder Feijerwehrmann ab ins Feijerwehrhaus. Beim Fahre noch di Uniform, respektiv di Feijerwehrklamodde aan un fort ware’se – di Feijerwehrmänner vun Hälljert. Wemmer so e’Insatz hautnah mitkriid schdaunt merr, mit was for’me Insatz junge Leit „for anner Leits Schicksal“, alles schdehn un falle losse un in brihtender Hitz zur Hilfe kommen. In Sittersch deet’s brenne, wa di Richdung di ingeschlaa worr is. Oft sinn‘s Modorradunfäll in dem kurvereiche Vorpfälzer Bergland un wenn Wisse, Äcker un de Wald brennt sinn di junge Leit aach do; hoddich, selbstlos un mit viil Enthusiasmus. Ja, es wa e’forchbar heeße Sunndaach- Nomiddaach der mich berihrt hot. Wer macht dann so ebbes, ware mei Gedangke? Junge Leit vun de Feijerwehr mit guder Erzihung, dene Hilfsbereitschaft vor alles geht. -
![]() Wenn ich mich so betrachde, dann sihn ich annerscht aus als wi frihjer. Domols war ich schlangk wi’je Reche, heit hot merr mit de Johre e’paa Pund zugeleet. Das is unumgänglich bei dere Nadur di merr hot. Abnemme wa es Hauptthema, was merr mei Fraa un di Umwelt schdennich in gude un in beese Worde aangetraa hot. Zentnerweis honn ich abgenomm, noch mehr widder zugenomm. Immer war’s Beschtrewe abzenemme, ni iss’es uff di Dauer geblibb. Di Daache kam di Ve’wandtschaft aus Ameriga uff Besuch. De Mann is Dokder un beschäfdicht sich in de USA mit Wasserfasten. - E’Thema, wo merr uff de Welt demit viil Geld ve‘diine kann. Der werrd derr weider helfe kenne, dacht ich un honn‘en gefroot, ob ich mit Wasserfasten mei ruiniirt Figur widder ins Gleichmaß bringe kennt. De Anthony, so heeßt’er de Wasserdokder aus Ameriga saat:“Ich gebe Dir ein Gleichnis: Bedenke: Eine Lilie ist eine wunderschöne Blume. Die musst du nicht mehr gießen und auch nicht mehr düngen wenn sie erblüht ist. Das bringt garnichts mehr!“ De Kommendar wa ze Enn un ich hatt’s begriff. Mei Blühtezeit is längscht vorbei, Wasser un Dinger muss meer nit mehr honn um sei „gutes Aussehn“ vun domols widder ze finne. Im Herbscht werrsche umgegrab - un neegscht Johr – was dann kimmt, das wisse merr noch nit. Ve’leicht werrd merr e’Alpeveilche. Wemmer unner Männer sitze un’s Thema kimmt uff „di Fraa“ di deheem hockt, schaffe geht, gang is odder di schunn nit mehr do is, do gehen di Ansichde weit ausenanner. „Was? Du bisch schunn 5o Johr ve’heirat? Mit eenerFraa? Wi hoschen das ausgehall? Wi hot di das mit dir ausgehall?“
„Ei, ich honn immer nogebb un honn’er ihr Wille geloss. Ganz eenfach. Deno honn ich immer gemacht was ich wollt un hatt mei Ruh..“ „Nee, nee, mit mir nit!“ saat der anner am Disch. „Wenn di Liib un di eerscht Hitz vorbei wa, honn ich mich immer ze’rick gezoo. Do hot’s kee Krumbel gebb, außer e’paa beese Worde, doch deno hatt ich mei Ruh.E‘nei Liibschaft hatt ich bald.“ De neegscht saat: “Unner heidich Umschdänn is das ganit mehr annerscht mechlich. Alle Fraue wolle sich „selbst verwirklichen“, do kimmsche als Mann in di Predullje! Vumm “schwachen Geschlecht“ is do nix mehr iwwerich geblibb. Merr will als Mann jo sei eiche Leewe leewe un sich nit dauernd saan losse, was merr ze mache hot.“ In relichiese Famillje werrd sich noch „unnergeordnet“ un di Fraa macht was vorgebb is. Das schdeht schunn in de Bibel! „Di Frauen seien den Männern untertan, denn er ist das Haupt.“ (Epheser 5:22-27), doch das Ansinne leeft heit aus. Hii un do kimmt’s noch vor, doch wenn’de alleen bisch un leefsch im Alder alleen doe’rumm- dann guck’sche. Ja, das mit de „Zweisamkeit in Frieden leben“ das is so e’Sach. Perseenlich honn ich das Gefihl, dass di Eh wi gehabt e’Auslaafmodell is, denn di „weißen Tauben“ si flihje nit mehr.- ![]() Di Daache lees ich e’Schbruch der mich uffhorche geloss hot: „Der Taum vom einfachen Leben ist ein Luxus den sich nicht jeder leisten kann.“ Un prompt kam di Antwort! Feine Leit, also Leit di merr frihjer zu de Kreiznacher Hautevolee gezählt hot, Leit di Geld hadde un im Luxus hädde kenne leewe – so e’Fraa schickt merr dorch e’Freind ebbes ganz eenfaches zum Esse. Merr kenne uns gut un Freindlichkeide werre immer ausgedauscht. De Freind Werner hatt’s in’ere braun Tasch un saat: „ Hombes, do ebbes Feines. Sollsch derrs schmegge losse!“ Deheem honn ich’s aus’em Silwerbabiir ausgepackt, gugge zwee Mool: Frische neije Krummbeere un e’groß Schdick fein Lewwerworscht. Was fore Freid! Ei soebbes honn ich jo seit meine Kinnerdaache nit mehr gess! Das hot’s immer gebb, wenn deheem es Geld knapp wa un di Mudder rechene musst, dass’e iwwer di Rund kam. Dann hot‘s Kwellmänner mit Lewwerworscht gebb. Deja-vu-Erinnerunge kame hoch, was merr frihjer als gess hot, als es Geld noch knapp wa un merr nit alle Johr uff di Gehaltserhehung gewart hot. Was ware di neije Krummbeere so fein! Di Lewwerworscht in Schdiggelcher druffgeleet – e’Genuss! Kavia kann nit besser schmegge, denn den honn ich noch ganit gess! Ja so kimmt’s, dass wohlhabende Leit, di sich gewiss es allerfeinsche Esse gönne kennde, eem heit zeiche, dass de Luxus vumm eenfache Leewe, aach gelernt werre will. Es war e’Glicksmoment, den ich so hoddich nit ve’gesse werre. Em Freind Franz-Xaver Bürkle werr ich’s Rezept e’mool ve’roode.- ...saan di Schwobe, doch aach ich kann do mitredde. Vun Nadur aus bin ich jo e’unruhicher Mensch, wars schunn immer, doch es Alder setzt eem Grenze. Wers noch nit weeß, der werrd’s noch merke. Merr kann nit mehr de ganz Daach uff de „Läufe“ sein, wi’s Gewitter noch schbortliche Ziile erreiche wolle, das heert uff! Selbscht de beschde Sprinter, Fußballer, sogar Tennisschbiiler sinn devun betroff, dass di „Schtrampelcher“ vun einst nolosse. Merr muss sich in de Pause setze. De eerscht unbemerkt uff bassende Schdihl, ve’leicht e’kleen Hockerche odder Bänkelch, doch mit de Zeit werre di Anschbrich immer greeßer: Es muss e’Sessel ins Haus! E’kleene deerscht, dann e‘bissj greeßere, wo merr aach e‘mol drin leije kann. Es gibt Sessl, wo merr aach drin schloofe kann, middaachs odder omens vorm Fernsehn, do schläft sich‘s besunnerscht gut. Awwer dodevun redd ich nit, ich redde vumm Sessel der eem im Alder di „Stütze“ is un wo merr sich druff freit, wemmer kabutt vumm Daach heem kimmt. E’Kicheschduhl is scheen, denn merr kann sich jo nit beim Esse uff de Boddem leeje. E’Arbeitsschduhl is for Leit uffem Birro dringen, doch di grooß Freid di bringt im Leewe, wenn eem de Hinnere daab werrd, e’gude Sessel! Eener zum sitze, eener for zum leije, eener for zum Fernseh gugge, eene for zum massiire, wenn eem di Knoche schdeif werre, doch es is es Bescht, merr hot e’Sessel der alles kann. Eener, wo eem de Hinnere no’m schdunnelange drin hogge nit weh duut, der eem di Fiiß aanheebt un der eem di Erholung, di merr im Alder so needich brauch gibt. So e‘Sessel winsch ich jedem, der bis ins Alder sei Hinnerdeel geschohnt hot un’em dann di Ruh un Erholung zukomme lässt, di so e‘“Ärschle“ dringend needich hot. Di Fraa Dekubitus lässt grüße!
Jetz, wo di Nadur aus alle Näht platzt, di Äcker un di Gärder blihje, wi sunnscht ni im Johr, do heeßt’s im alde Liid: „..Frühling, ja du bist’s! Dich hab ich vernommen.“ Mit Fraa un Kind, em Rucksack iwwerm Ascht, laafe di Leit awei dorch di Nadur, denn de Covid is iwwerwunn. Di Daache wa ich uffem heegschde Berch im Nahedaal, uffem Lemberch. Wi scheen iss’es do owwe. Erinnerunge aus alde Daache komme in eem hoch, als merr vun Nidderhause oder vun Ewwerberch ze Fuß uff schmale Peedcher dorch de Wald e’nuff gelaaf sinn. Domols wi heit wa di Aussicht dort owwe unve’gleichleich. Es Nahedaal hot wi e’uffgeschlaa Buch vor eem gelee un kee Mensch dacht aan Kriich un Unfriide in unserer Welt. Dort owwe wa e’Platz zum besinne un zum treeme, wi scheen di Welt is. Do muss merr kee Mallorka honn un aach di Malediven kammer ve’gesse, wenn di Chefin vun de Pälzer Wanderve’einshitt, di Silvia un ihr Mann de Rollbroode mit Brootkadoffel serwiirt odder Deller mit gut Sach unner de Linnebeem de Wanerer uff di Disch bringt. Di Veelcher peife un di Kleenkinner Plärre, als Biker in glänzende Maschine aach de Weech uff de Lembearch gefunn hadde. Dort owwe geht eem’s Herz uff un merr kann alles Sorje ve’gesse. Ja, wemmer weeß wo merr hiin gehen soll, dann iss’es aach uff de Berje im Tal der Nahe unbeschreiblich scheen. Gugge, laafe, heere, e’bissje debei dengke un deno gut esse – was iss’es was der Mensch bedarf? Wenn de gesund bisch un noch laafe kannsch – uffem Lemberch hosche alles!
![]() Di Johre un di viile, viile Erlebnisse sinn nit ze zehl di ich als Freier Mitarbeiter vumm Effentliche erlebt, saa merr besser miterlebt honn. Immer honn ich dezu geheert, doch immerr honn ich alleen geschafft – foddegrafiirt un Schdiggelcher in Mundart, meiner Kreiznacher Mudderschbrah geschribb. Redde konnde noch viil Kreiznacher ihr Mundart, doch schreiwe konnt’se nit eener! Domols, 1960 wa ich noch kee dreißich, hot de Effentliche e’Preisausschreiwe im Blättche ausgeschribb. Middeme Schbortbild vun e‘me Schwarze „beim Start“ hatt ich de eerschde Preis gewunn. Zehje Mark hot’s gebb, was domols, 1959 viil Geld wa. De Besitzer vun de Zeidung, de Ferdinand Harrach hot merr di zehje Mak in di Hand gedrickt un mich gefroot, ob ich nit for di Zeidung sunndaachs Schbortbilder mache wollt. Domols wa ich jung ve’heirat, hatt e’kleen Kind un es Geld wa knapp. Do saat ich zum Herr Harrach: „Ja, ich mache das. Was gibt’s for Geld?“ „Das Honorar pro Bild beträgt 3 DMark.“ saat’er. „Wir nehmen Ihnen auch mehrere Bilder ab, wenn sie gut sind.“ Domols hat ich noch kee Audo un bin mit meim Kreidler Mopedche alle Samschdaach un Sunndaach uff alle Fußballplätz im Landkreis, vun Bärweiler hinner Kirn, Meisenheim, Weiler bei Bingen, Schbabrigge bis zu de Eintracht, de Adler un de Schwarz-Weiß, Hocky, Handball, Leichtathlethik, Schwimme, Basketball, Ringen, Ferderball, Trampolin, Radrennen – alles was sich bewecht hot honn ich mit de Kameras feschtgehall. Der heit so berihmde Foddegraf „Foto-Herbert Piel“ hot bei mir im Labor gelernt wi merr Bilder entwiggele duut. Sunndaachs-Nomiddaachs sinn di Filme entwickelt worr, ve’greeßert uff Fotobabiir, entwiggelt un getruggend, dann hoddich noch vor 19 Uhr uff di Redaktion, wo de Redakdeer de „Satz“ gemacht hot, damit di de Kuriir no Kowelenz fahre konnt. Dort is di Zeidung in schbeedere Johre gedruckt worr, demit di Leeser mondaachs di Bilder in de Zeidung finne konnde. Di Leit saade dann unnerenanner:“Hosche Dich heit schunn im Effentliche gesihn, Hermann? Bisch ganz groß drin!“ So hot merr di Johre erlebt, als de Effentliche noch im alte Verlagshaus in de Hochschtrooß wa, als’se di Zeidunge noch im Neewehaus in de Groß Kannegass gesetzt un gedruckt honn. Als de Verleger Fedinand Harrach noch selbscht geschafft hot un de Richard Walter domols, als’er vumm Kowelenzer? Rundfunk kam, de Chefredakteur vumm Effentliche wa. Johre deno is di Firma e’nunner ins neije Haus in de Schwabenheimerweg gezoo, wo neewer de Zeidung noch e’grooß Druckerei mit integriirt waa. Förner hot der Mitbesitzer gehees, der Bicher un Kalenner for di Fa. Harrach gedruckt hot. Bald is aach de Effentliche aan di Rheinzeidung no Kowelenz ve’kaaft worr. Teilhaber wa awwer immer noch der jetz schunn alde Ferdinand Harrach, dem sei Vadder de Öffentliche Anzeiger, es „Intelligenzblatt“ vor iwwer hunnert Johr gegründet hatt. Di Redakteure, di ich in all dene lange Johr miterlebt honn, kann ich an zehje Händ nit uffzehle! Doch iwwer Johrzehnde wa de Chefredakdeer Richard Walter mit seiner Sekredärin Sigrid, di bald sei Fraa wa, immer präsend. Awwer aach das hot sich iwwerleebt! Ellef Mundartbicher honn ich no meiner Tätichkeit bei de Schbarkass geschribb. Jetz honn ich gemerkt, dass mei Talent im Schreiwe vun meiner Mudderschbrach gelee hot. De Schdudiendirekdor Clemens Schneider hot merr beigebracht uff was merr achde muss, um Mundart in Lautschschrîft zu schreiwe. Es wa nit eenfach, for mich nit un for di viile Leese erscht recht nit. Doch wenn merr di Schdiggelcher, di ich unner dem Kolumne-Titel „ Em Hombes in di Fiiß gelaaf“ seit Johrzehnde schreiwe, laut un no de Buchschdawe leese duut, dann kimmt merr dehinner was gemeent is. Mit de Mudderschbrach kimm merr aans Herz vun de Leeser un das is merr wichdich. Jetz kurv ich jo mit meine zweejeneinzich Lenze alle Daach noch dorch di Pampa un raffe uff, was mich un ve’leicht di Leeser vumm Effentliche intressiire kennt. Deheem am PC werrd’s hoddich uffgeschribb un schneller als de Wind is es neischde Schdiggelche vumm „Em Hombes in di Fiiß gelaaf“ uff de Redaktion. Oft dauert’s dann Daache bis e „erscheint“ un di Leit sich driwwer freije kenne. Di Rickantworte nemm ich freindlich entgeeche un bin oft sehr erschdaunt, dass Auswärdiche, Zugewannerde oft mehr Interesse zeiche, als di „echde Kreiznacher“. Das leit sicher dodraan, dass Kreiznacher mit e’nanner redde wolle un di Auswärdiche liiwer Kreiznacherisch leese, wobei merr di Mundart aach lerne kann. Das ald Liidche aus meine junge Johre kammer heit nit mehr for richdich aansihn, wemmer in di alde Johr kimmt. Di Liib si kimmt un oft geht’se aach widder. Doch in dem alde Liid scheint der Texdichter ebbes ve’wexelt ze honn. Wer e’Krotteweihjer am Haus odder im Nochber seim Gaade hot, der werrd merr beipflichte. Di Liib vun dene Fresch odder dere Krott scheint werklich kee Enn ze nemme. Daach un Nacht, bei Sunneschein un Reeje, di Kott is gut druff un ruft schdännich nach „Liibe“. Merr kennt ve’rickt werre, wemmer das Vihzeich heert kwaake. Jetz weeß merr jo, dass das so is, wenn Fresch no ihre Weiwer rufe, doch der alt Frosch misst doch e’mol Ruh gewwe un uffheere ze kwaake. Nix! Er schnappt e’mol e’Minut no Luft, un schunn fängt’er widder vun vorne aan. Es nitzt alles nix, der Ruf nach „Liibe“ muss erheert werre, annerscht gibt di Krott kee Ruh. Wemmer Glick hot un es hockt nor eene Frosch im Weihjer, dann is das in etwa noch ze ertraan, doch wenn’s e’ganze Haufe Fresch sinn, di no „Liibe“ schrei, dann werrd merr ve’rickt. Een Glick dass das nor bei de Fresch so is, annerscht wärs e’scheen Schreijerei. Wenn ich mei Nochbersch wär, der de Weihjer geheert, ei ich deet den Frosch fange un wedder di Wand werfe. Doch di Nochberin seet: „ Hombes, das wär kee Leesung! Wi merr weeß kann aus so‘ame kleene Freschelche e’Prinz werre, wemmern aan di Wand werft. Nee, nee, ich hatt mei Mann un mei drei Kinner. E’Prinz kimmt merr nit mehr ins Haus. Do heer ich merr liiwer dem Frosch sei Liibesklagen aan. Ei, wo simmer dann?“
|
AutorKarl Rudolf Hornberger alias „de Hombes“ ist ein Fotograf und Mundartdichter aus Bad Kreuznach im Tal der Nahe am nördlichen Rand des Nordpfälzer Berglandes. Seine Mundartglosse "Em Hombes in die Fiiss gelaaf erscheint regelmäßig im "Oeffentlichen Anzeiger". Kategorien
|