Ob eener gescheit is odder so dumm wi di Hardt, das leit oft aan de Geene di’jer ve’erbt kriid hot, aan de Erzihung, em „Milljöh“ in dem’er groß worr is, obber faul dorchs Leerwe kam odder di Intelligenz middem Schaumleffel gefress hat. Egal wi’s kimmt, er muss das Erfahrene, was eem im Leewe bassiert is behalle kenne. Dodebei entwiggelt er sich un di berihmt „Leewenserfahrung“, di eener dann hot, wenner alt is , di kammer mit Geld nit bezahle..
Wenn eener uff di ze’rick greife kann dann hodder viil. Junge Leit wisse das nit ze schätze, halle alde Leit for bleed, ve’kalkt un gewwe nix druff, was di Alde ihne ve’zehle kennde. Si honn uff di falsch Kaat gesetzt! Si werres selbscht e’mol erfahre, wenn’se dann e’mol ald werr odder sinn un’en nix geblibb is. Un dengkt draan: Lebenserfahrung is dorch nix zu ersetze! Es is di „Quintessenz“ vumm Leewe!
0 Kommentare
Es gibt Leit di meene es Leewe wär nor scheen un Friide, Freude un de „Eijerkuche“ deede ni abnemme. So Leit kann ich nor saan: Ihr habt noch nix krummeres gesihn, als wi e’Brezel! Wi’s Gewidder wollt, bin ich di Daache rickwerts umgefall. Uff de Hinnere, deno uff de Kopp un wi’s Unglick wollt, hatt ich merr debei es Kreiz gebroch. E’unnere Wirbel war zerdeppert un in frihjere Johre wär das es „Aus“ gewees for de Rescht vun meim lange Leewe. Nit bei mir un dere heidich Technik! Merr leest immer im Effentliche vun de gute Orthopädie in de Diakonie, vun de neije Owwerärztinne, vumm neije Owwerarzt, der aach for’s Krankehaus in Kirn zuschdennich wär, de Dr. Irmscher; un do dacht ich, gehsch e‘mol in di Notuffnahm, di kenne e’mol deno gugge. No’m obligadorische „Röntgen“ bin ich dann uff de orthopädisch Schdation vumm Dr. Irmschder geland. Direkt daachsdruff honn ich mit meine zwee Zentner uff dem schmal Obberationsdischelche „unnerm Messer“ gelee. - Mit neije Methode honn ich praktisch erfahr, wi merr aus’eme gebrochene Kreiz widder e’gangbare Ricke macht. Norer halb Schdunn in de Vollnarkos wa ich widder bei merr un bald honn ich im Bett gelee, was de Horror wa. Di Nacht iwwer hatt ich Schmerze zum ve’rickt werre, konnt nit leije un di Unruh hot mich nit schloofe geloss. Daachs druff kam de Chefarzt Irmcher, der merr vor Johre schunn e’mol es Leewe gerett hat. Sei Kommendar wa: „Operation gut verlaufen, der Patient lebt noch!“ Merr kann’s nit glaawe, doch es is di Wahrheit: Mit gebrochenem Kreiz (Wirbel), no zwee Daach widder uff de Fiiß!“ Das is di neimodisch orthopädisch Technik un di bassende Leit dezu, vun dene kee eener vun do wa. – Kee Name konnt ich merr merke, for mich zu bedangke, was schad is. – Jetz sing ich ganz for mich das alde Liid: „Hurra, ich leewe noch!“
Frihjer, als’es noch kee Händi gebb hot, wo merr heit jed Großmudder, jed Blimmelche un jed nei Audo demit foddegrafiire kann, do hatt merr e’Fotoabberat un e’Fotoalbum for no‘em Knipse di Bilder e’ninn ze babbe. For di Erinnerung e’mol, damit merr no Johre weeß, wi’s frihjer e’mol wa: Wi di Kinner frihjer ausgesihn honn, als’se noch kleen un schnuggelich ware, wi di Fraa e’mol ausgesihn hot als’se noch schnatzelich wa, wi merr selbscht noch e’gut Bild abgebb hot. Alles is middem Fotoabberat im Bild feschtgehall worr, for e’mol ze gugge wemmer alt is. -
Do schdehn‘se heit in Reih un Gliid im Regal di alde Fotoalbums neewer de alde Bicher, for di sich kee Mensch mehr intressiirt. Doch jetz is di Zeit komm, for’s „Zweite Leben“, dass merr sich in de alde Johre noch e‘moo winsche duut (mansche Leit langt een Leewe, di wolle gar kee zweddes mehr honn!). Jetz greift merr in di Regale un ziht een Album no’m anner e’raus un guckt di Bider aus de alde Daache un kimmt in‘s Leewe vun domols widder ze’rik. - Was war’s e’scheen Zeit, als merr im Kinnergaade de Meed aan de Zepp gezoo hot, als merr in de eerscht Schulklkass schunn e’Brill aan hatt un e’Brillegugger geschennt worr is, als eem di Oma mit de Kinnerschees dorch di Gass gedrickt hot, un als merr als Lehrbub uff di Awedd gang is un facht kee Haus mehr in de Mannumerschtrooß geschdann hot, als merr di eerscht Braut hatt (wi scheen mir zwee zue’nanner gebasst honn!), als di eerschde Kinner kame! Merr kann’s nit glaawe, wi jung merr domols war! Alles uff de Zeluleitschtreife feschtgehall un in Bilder deno ins Fotoalbum ingebabbt. Ja un heit werre’se geguckt di Erinnerungsbilder, ve’bunn mit de Schdorris di in eem widder hoch komme. Gedangke un Erinnerunge di merr längscht ve’gess hatt sinn widder do. Das is es „Zweite Leben“, dass merr im Foddoalbum sich widder e’raushole kann. Ve‘sucht’s e’mol ihr Leit, denn unser Leewe is nor Erinnerung, denn di Minut di merr awei erlebt, is no’rer Segunn schunn di Vergangenheit! Ve’leicht lohnt sichs noch im hohe Alder es „Hier un Jetzt“ noch e’mol fescht ze halle. Middem Händi nadiirlich, denn normal foddegrafiire duut heit fascht kee Mensch mehr. Heit schreckt merr uff, wenn alles viir Woche di Sirene heile. Drei Mool lang hinnere’nanner. Deno is Ruh is widder Ruh, denn nor zur Iwwerpriifung werrd’s so gemacht, damit’se im Notfall aach gehen, di „heulenden Sirenen“. Es muss jo sein.
Frihjer, im letschde Kriich, do hot’s de Voralarm gebb mit langgezoonem Heilton. Do sinn eerscht di Fliicher vun de Ami iwwer di Schdaatsgrenz gefloo. Wenn’se iwwer di Kreisgrenz gefloo sinn, dann hot’s de Hauptalarm gebb. Viir Mool de Heiltonn in hoch un diif, in Welle so ze saan, dann simmer schunn geflitzt! Mit Hab un Gut, was schunn gepackt im Gang geschdann hot gings in de Luftzschutzkeller mit de Schdahldiir odder in de Bungker vun de Diakonie unnerm Paulinum. Wemmer am Kautzeberch gewohnt hot, war de Bungker unnerm Kautzenberg-Klappergass bis in de Schlosspark. Trauriche Zeite, doch merr sinn gewart worr un konnde fortlaafe, so gut wi’s gang is. Perseenlich honn ich di Sirenewarnung vor de Ami-Bomber iwwerschdann, doch di Juchend vun heit hot greeßere Probleme! Di junge Leit misse di Klimave’ännerung hiinnemme un iwwereschdehn, wo kee Wahrnton devor ze heere is. Di Klimave’ännerung kimmt alle Johr in greeßere Kadaschtrofe, Hitzewell, Unwedder, Tornados, wi’s Gewidder un kee Siren is ze heere! Si deet aach nix mehr nitze! E’Kriich geht mit de Johre vorbei, doch di Umweltkadaschtrof di werrd vun Johr zu Johr schlimmer – un keener will’s heere odder sihn. – Kadaschtrofe komme mehrschdens unve’hofft un ohne Sirenevorwarnung. Wemmer sich heit so di Weltmeeschderschafde vun de Leichtathlete im Fernseh betrachde duut, dann komme ineem schunn Gedangke hoch. Kee Deitscher is in de „Räng“ ze finne un di draan teilgenomm honn sinn aach oft deitsche „Auswärdiche“. Frihjer wa das annerscht, denn do hot’s aach kee Geld gebb fors Laafe un’s Schbringe, Kulschdooße un Werfe. Heit gibt’s monatlich „Gehalt“ for di Schbortler in anner Länner. Unser Athlete kriin e’paa hunnert Euro Sporthilfe un gehen schaffe. Ob’s do draan leit? Frihjer hot merr Schbort aus purer Freid getribb, heit nor weejem Geld! Do e‘Geschichte aus de Zeit, wo mei Vadder e’Schbortskanon vun Weltklasse wa. Er un e’paa Kamarade ware ingelad in e’Hunsrickdorf um dort de Leit ze zeiche wi scheen Leichtathletig is. Laafe, Schbringe, Kulschdooße un Schdeenwerfe, das hot’s domols aach noch gebb. Dene Hunsricker wa das noch fremd. Di Kreiznacher Schbortler ware bei de Bauere inkwadiirt. Es wa aach noch Kerb im Dorf un di Bauerschfraa hot Kwetschekuche un Schtreußelkuche for di Gäscht geback, damit moins zum Kaffee ebbes Feines uffem Disch geschdann hot. Samschdaachs, es sollt Kwetsche-un Riwwelekuche gewwe, sinn no’m Backe di noch heeße Kuche uffeme weiße Bettduch in de Gut-Schdubb uffem Debbich ausgeleet worr, zum Auskühle so ze saan. Di Schbortskamerade, mei Vadder un sei Freind Peter kame schbeet omens vun de Kerb ins Kwadiir im Bauerehaus. De Vadder hatt noch di Kurv kriid, wi merr so saat, doch de Peter hat di falsch Diir ve’wischt, als’er noch e’mol nachts im Dungkele uffs Dibbche musst. Als‘er ze’rick kam saat’er zum Vadder:“Kaal, mach e’mol di Kerz aan, ich glaab ich bin dorch e’falsch Schdubb gelaaf. Di hadde ganz feine un weeche Debbich uffem Boddem leije un glatt warer aach noch.“ „Loss e’mol gucke.“ Saat de Vadder un siht im Kerzeschein, elektrisch Licht hot’s noch keens gebb, wi zwische de Fußzehje vumm Freind Peter di siiße Kwetsche vumm Kuche henge. Kwetschekuche, den’s annere moins zum Kaffe gewwe sollt. „Peter, nemm di Kerz un laaf zerick. Setz di Kwetsche widder in di Lecher wo’se fehle.“ So hodders aach gemacht, de Schbortsfreind Peter, doch annere moijns hot keener beim Kaffeedringke vumm feine Kwetschekuche gess, nor vumm Schtreiselkuche, der wa awwer aach gut. Di Bauerschfraa hot sich aarich gewunnert.
Di Geschicht hot merr de Vaddere hunnert Mool vezehlt. Schbort wa frihjer annerscht – mit viil mehr Freid is merr aan de Schdart gang un Geld hot’s ni e’Pennich gebb! Es is jo so, dass merr im Alder nit mehr allzuviil „Freuden“ hot, dodefor nemme awwer di Schmerze zu. Das is vun de Nadur so ingericht, dass der een mehr Wehwehcher hot als der anner Wehe Fiiß, di Knii zihje wi ve’rickt, Koppweh honn aach viil Leit, wenn eem di Zähn aus gehen un bis di haus sinn! Brumme im Ohr, de Tinitus lässt griiße! Zihje in de Armgelengke, weil merr’se frihjer iwwerschtrapasiirt hot, innewennich es Drigge un Zihje im Bauch, was vun de „Flatulenze“ kimmt, mir saan Ferz driwwer, wenn di eem kweerschdecke. Fascht hot merr jeden Daach ebbes Neijes, was eem weh duut. Un jetz muss de Mensch druff achte: Es kann eem immer nor eene Schmerz weh duun!- Das honn‘se wissenschaftlich feschtgeschdellt. Un da de Mensch im Alder kaum noch Freid hot is es so ingericht, dass wenn eem di Schmerze ve’losse odder viil nolosse, dass merr sich freit, wemmer kee Schmerze mehr hot. Es is als unbeschreiblich wi froh eem das macht, kee Schmerze mehr ze honn.
Mir Kreiznacher hadde do e’probat Mittel: Do is der Mann bei de Schmied Martin in di Hochschtrooß gang un saat: „Martin, nemm e’mool Dei Hammer un haa merr uff mei Daume!“ „Ei, Willem, bische dann ve’rickt, dass duut derr doch aarich weh!“ „Martin, das macht nix. Es is deno so scheen, wenn de Schmerz nolässt!“ Das is di Erkenntnis vun de alde Kreiznacher, wi merr sich im Alder Freid ve’schaffe kann. Drumm „Haut ihn, den Lukas!“ uffem Johrmarkt un basst uff, dass de Daume dezwische kimmt. Di Freid is bis no Johrmarkt sicher! Di Bauere hadde frihjer di sogenennde „Bauernregeln“, als es noch kee Wedderberichde gebb hot, di eem schunn acht Daach devor es Wedder saan konnde, wi’s werrd. Di Bauere honn domols nom Wind geschafft, aus welcher Richdung der komme is, nom Mond ze gugge wa aach e’probat Iiwung un so wussde di Landwirte vun frihjer wi’s Wedder in de neegschd Daache werrd. Wenn de Oma es Knii odder di Hift weh gedoon hatt, wa mit Sicherheit Reen aangesaat. Mir Kreiznacher sinn jo jetz kee Bauere un honn uns aach ni mit Wettervorhersaache abgebb, doch mei Mudder saat immer, als’se schunn älder wa:„Bub, de Newwel leit schunn iwwer de Noh, bald werrd’s Herbscht.“ Un wenn’er dann hochgezoo is un geeje Middach hinner de Hardt ve’schwunn wa, hot di Sunn widder uff di Teerschtrooße Bloose gescheint un vun Herbscht wa nix mehr ze sihn. Doch dann kam de Johrmarkt midde im Auguscht un di Sunn hot widder vumm Himmel gebretzelt – un merr konnt fascht immer druff gehen, aan eenem Daach vumm Johrmarkt hot’s aangefang ze reene -. Jetz wa de Herbscht ingezoo, wi’s di Dichder formuliire. Un äldere Leit honn in ihre Gedangke aangefang ze dichde: „Wenn de meensch werrsch alt, un dass de bald schderbscht, dann is Herbscht!“ „Doch Ihr Leit ich saan‘s Eich: Aach der Herbscht hot noch scheene Daache!“
![]() Als ich noch e’kleener Bub wa, do hot’s in Kreiznach nor e’paa Hunde gebb, di ich all perseenlich gekennt honn. Di greeschde Hunde hadde di Meed vun de Ledderfabrik Rothe. Hinne im Park, wo heit di Berufsschul schdeht, dort sinn di Meed vumm Herr Rothe, der di Fabrik weiter vorne hatt, gejeiwwer vun de Diakonie, mit zwee riisiche weiße Windhunde schbaziire gang. Dann hadde merr de Metzjer Schleif, direkt an de Zufahrt zum Kohleweech, am Leeweschdeech, der hatt e’Metzjerhund. Der groß Hund hot middeme kleene Kärrelche di Wutze gezoo, vumm Schlachthof bis in di Worschtkich vumm Schleif. Es Porre Assion vumm Mannumer-Door, der hatt e’grooße Schnautzer. Der hoddem di „Aanschlee“ gefress, di de Assion hatt. Ja un de Barri, der grooße Bernadiner vumm Cafe‘ Süße Ecke in Bad Minschder, der is als bis no Kreiznach gelaaf, den hadde merr aach noch. Sunnscht fällt merr keene mehr in. Doch, de Veterinär Dr. Ransweiler, in de Viktoriaschtrooß, der hatt aach e’Riiseschnautzer. E’paa Schoßhindcher vun de feine Dame hot’s sicher aach gebb, doch dodevun weeß ich nix. Heit, in dere Zeit – ihr liiwe Leit!!! Jeder will e’Hund honn! Der zählt zum Status, wi frihjer di Audos. Scheen misse’se nit sein, doch kleen un ve’schmust, das sinnen di Liibschde. Kampfhunde sinn out! Di mit dem korze Gesicht, als wäre‘se middem Kopp aan di Wand gelaaf, di Hunde di kee Luft mehr kriin, das sinn heit di Faforide. Si derfe koschde was se wolle, e’Hund muss e’bei! Nor, warum is so e’Hund so beliibt? Will merr nor uffalle, wemmer eene aan de Lein fihrt? Will merr nit alleen sein, wenn di Fraa schaffe geht? Is di häusliche „Liibe“ ausgelebt un merr sehnt sich no e‘me bissje Zärtlichkeit – fore paa Johr nor, denn so e’Dirche schdeerb jo aach e’mo? Tiirdokder gibt’s in Masse, fascht so viil wi Zahndokder, doch di kenne aach es eewiche Leewe nit e’bei zaubere. Oft werre di Dokdere vun dem Vihzeich (finanziell) kern gesund, di Hund gehen awwe aach ihr letschde Weech – bis ins Hunde-Urnegrab uffem Hundefriidhof. Ob’s aach e’Parre for Hunde gibt weeß ich nit. Zeide hommer awei, ich glaab ich muss merr aach e’paa Hinkel halle, di sinn so aanhänglich un leicht ze halle. ![]() Di Johre Jetz is merr jo nit mehr nei, un mit den viile Johre uffem Buggel macht merr sich alse’mo so sei Gedangke, wi lang’s sich noch dohiin ziht, es Leewe. Viil Velker in de Welt honn e’anner Zeitrechnung als wi mir, di midden Gregorianische Kalenner, seit’em 24.Februar 1582 rechene misse. No dene Vorgawe misse mir uns richde. Di Daach honn ich merr perseenlich e’mol nogerechend wi lang ich schunn uff dere buckelich Welt bin un kam zum Ergebnis, dass ich eichendlich schunn zum 93.Mool mei Gebortdaach gefeijert honn, ob wohl ich eerscht zweejeneinzich bin. Mei Mudder, de Vadder un di Omas un de Oba all hadde am 27. Juli 1931 e’riisich Freid, dass de „Schdammhalter“, so saade di Leit frihjer, wenn de eerscht Bub uff di Welt kam un „das Licht der Welt erblickt hat“. Das aam Wermche konnt jo nix defor, dass’er do wa, nor de Vadder mit seine ve’rickte Gedangke un de Mudder, di nit „nee“ saan konnt, honn ich‘s ze ve’dangke, dass ich all di Johre do e’rumm laafe. Un wenn ich jetz zehle, ganz ruhich un mit Iwwerleechung, dann wa di „Freudenfeier“ weeje meiner Ankunft uff dere Welt dies Johr zum 93. Mool. De kommende Johrmarkt, wenn ich’en noch erleewe is aach mei 93. Johmarkt, genau wi di Weihnachde, wenn ic’se iwwerschdehn di 93. Weihnacht in meim Leewe is. Ebbes schein ich in meim Kopp dorchenanner ze werfe, wenn ich eerscht neegscht Johr 93 werre. Es is merr rein scheißegal wi ald ich werre odder meene, dass ich’s bin: Jung mecht merr noch e’mol sein, so jung, dass merr nit eene Gedangke draan ve‘wend: „Wi alt bische dann eichendlich?“ Weil merr meent es hätt noch lang Zeit, bis’es ze Enn is. Es is e’Rechnung ohne de Werrt! Um noch di Lidderadur ze Wort komme ze losse: „Ach wie schnell, ach wie bald, schwinden Schönheit und Gestalt.“ De Wilhelm Hauf hot’s Liid gedicht. Wi wohr! Veelches odder’s Hasebrot, das hot’s frihjer gebb. Es war lang vor dere Zeit wo di Kinner moijns Geld kriid honn, for sich ihr Pausebrot ze kaafe. Mei Mudder saat merr immer: „Werf nor kee Brot fort! Brot darf nit ve’unehrt werre!“ (Werrder di’s heit ganit mehr gibt: „ve’unehrt“) Ja un dann hot’se merr di Geschicht vumm „Veelchesbrot“ ve’zehlt, in annere Famillje wa’s es „Hasebrot““. „Wenn de Oba frihjer e’naus ins Feld gang is schaffe, dann hoddem di Oma immer große Schdigger mit gebb. Mit Lewwerworscht odder Blutworscht, ve’leicht aach e’mol mit Schingke druff, wenn noch do wa. Wenn de Oba di Schdigger awwer nit all esse konnt, dann hodder scheen ingepackt e’Schick, odder e‘Schdiggelche devun widdere mit heem gebracht. Das Schdick Brot wa e’bissje aangederrt vun de waam Sunn un merr konnt’s nor mit dem Satz de Kinner aanbiite: „Kinner, de Vadder hot ganz fein „Veelchesbrot“ mitgebracht. For jeden nor e’Schdiggelche! Esst’s mit Ve’schdand, denn iwwers Brot honn alle Veelcher di iwwer di Felder gefloo sinn driwwer gepiff.“ Es wa deno kee Schdiggelche vumm „Veelches-„ odder „Hasebrot“ iwwerich geblibb.
Di Daache schickt merr e’liib Freindin e’groß Pageet. Es wär „Veelchesbrot“, was vumm letschde Omend iwwerich geblibb wär, saat‘se. Sehr feine Schingke un wunnerbar Bauerebrot wär’s un es wär viil ze schad for fortzewerfe. Ich honn’s Brot middem Schingke druff nit ve’unehrt un hommers middeme gude Glas Riesling schmegge geloss. Es kame längscht ve’gessene Erinnerunge in merr hoch.- |
AutorKarl Rudolf Hornberger alias „de Hombes“ ist ein Fotograf und Mundartdichter aus Bad Kreuznach im Tal der Nahe am nördlichen Rand des Nordpfälzer Berglandes. Seine Mundartglosse "Em Hombes in die Fiiss gelaaf erscheint regelmäßig im "Oeffentlichen Anzeiger". Kategorien
|